Ścieżka pacjentki z rakiem jajnika – I linia

Materiał powstał w ramach prac Eksperckiej Grupy Roboczej ds. Gynaecological Cancer Unit, Koalicji Diagnostyczno-Klinicznej.

Eksperci w swoich pracach opierali się na doświadczeniu własnym oraz dostępnych zaleceniach i rekomendacjach medycznych.

Piśmiennictwo:

Zalecenia Polskiego Towarzystwa Ginekologii Onkologicznej dotyczące diagnostyki i leczenia raka jajnika (2025)

Onkologia w Praktyce Klinicznej, lipiec 2025; Anita Chudecka-Głaz , Mariusz Bidziński, Lubomir Bodnar, Anna Dańska-Bidzińska, Paweł Blecharz, Artur Kowalik, Paweł Knapp, Maciej Stukan, Marcin Misiek, Rafał Stojko, Radosław Mądry, Magdalena Kowalska, Laretta Grabowska-Derlatka, Aleksandra Zielińska, Janusz Ryś, Paweł Basta, Małgorzata Witkowska, Magdalena Łasińska-Kowara, Karol Boniecki, Włodzimierz Sawicki

https://journals.viamedica.pl/onkologia_w_praktyce_klin_edu/article/view/105623

Program lekowy MZ 2025-10, B.50. LECZENIE CHORYCH NA RAKA JAJNIKA, RAKA JAJOWODU LUB RAKA OTRZEWNEJ (ICD-10: C56, C57, C48)

https://www.gov.pl/web/zdrowie/obwieszczenie-ministra-zdrowia-z-dnia-17-wrzesnia-2025-r-w-sprawie-wykazu-refundowanych-lekow-srodkow-spozywczych-specjalnego-przeznaczenia-zywieniowego-oraz-wyrobow-medycznych-na-1-pazdziernika-2025-r

Patronat medialny

Potwierdzenia patogennych wariantów BRCA1/BRCA2.
Badanie krwi różnicujące mutacje w genie BRCA1/BRCA2 na germinalne/somatyczne.
W przypadku potwierdzenia mutacji germinalnej BRCA1/2 – opieka genetyczna nad chorą i rodziną.

Ekspercka ultrasonografia przezpochwowa jest pierwszym elementem diagnostyki obrazowej, który powinien być wykonywany przy obecności patologicznych zmian w przydatkach. Zalecane algorytmy to metoda „prostych reguł” model prognostyczny „ADNEX” lub model oceny dwustopniowej.
Algorytm ROMA może być wykonywany w przypadku braku dostępności do badania usg.
Badaniem zalecanym w diagnostyce różnicowej guzów przydatków, po przezpochowowym badaniu ultrasonograficznym, jest rezonans magnetyczny miednicy, jako metoda o najwyższej rozdzielczości tkankowej dająca najwięcej możliwości różnicowania guzów pierwotnych jajnika oraz ocenę miejscowego i regionalnego stopnia zaawansowania.

Do oceny zaawansowania raka jajnika przed rozpoczęciem leczenia, oceny obecności przerzutów i zaplanowania leczenia zalecanym badaniem jest MRI miednicy mniejszej i jamy brzusznej lub MRI miednicy mniejszej dla oceny miejscowego i regionalnego stopnia zaawansowania, nacieku sąsiednich narządów oraz tomografia komputerowa jamy brzusznej w celu oceny odległych przerzutów do narządów miąższowych i przestrzeni zaotrzewnowej. Badanie PET-CT należy wykonać celem oceny wątpliwych nacieków otrzewnowych głównie w zakresie surowicówki jelit lub gdy badanie MR jamy brzusznej nie może być wykonane.
Rekomenduje się wykonywanie tomografii komputerowej klatki piersiowej w celu wykluczenia /potwierdzenia obecności przerzutów lub/i płynu w jamie opłucnowej.
W sytuacji obecności płynu w jamie/jamach opłucnowych i niestwierdzaniu innych zmian ogniskowych w TK klatki piersiowej, należy zaplanować ocenę wizualną jam opłucnowych (torakoskopii lub dostęp przez przeponę w czasie operacji brzusznej).

Każda chora po pierwotnym leczeniu chirurgicznym, u której są wątpliwości co do zakresu przeprowadzonej operacji, powinna mieć wykonane badanie TK jamy brzusznej oraz miednicy mniejszej celem oceny doszczętności zabiegu operacyjnego (obecności lub braku choroby resztkowej). Kolejne badanie w tej grupie pacjentek powinno być przeprowadzone 4 tygodnie po zakończonej chemioterapii.
Pacjentki zakwalifikowane do chemioterapii neoadjuwantowej (NACT) przed operacją interwałową powinny mieć przeprowadzone badanie obrazowe oceniające odpowiedź na leczenie w okresie do 4 tygodni po zakończonych 3-4 kursach chemioterapii opartej na pochodnych platyny.
Zaleca się jednoczasową ocenę dynamiki spadku markera CA 125 oraz odpowiedzi na leczenie w badaniu w TK lub MRI wykonanej po 3 lub 4 kursie chemioterapii neoadjuwantowej (wg kryteriów RECIST), które w połączeniu z oceną kliniczną pozwalają wyodrębnić grupę pacjentek, zyskujących korzyści z operacji interwałowej.
Pomimo braku dowodów na wpływ rutynowych pomiarów CA 125 na całkowite przeżycia chorych na raka jajnika, pozostaje on najprostszym narzędziem, na podstawie którego w sytuacji jego wzrostu należy poszerzyć diagnostykę o badania obrazowe. Jest lepszym narzędziem niż wykonywanie rutynowych badań radiologicznych.

Chirurgiczne leczenie raka jajnika powinno odbywać się w wyspecjalizowanych ośrodkach. Centralizacja leczenia ma istotny wpływ na odsetek całkowitych cytoredukcji, pięcioletnich przeżyć oraz czas do progresji choroby.
Głównym celem leczenia chirurgicznego w zaawansowanym raku jajnika jest usunięcie wszystkich makroskopowych zmian, czyli całkowita (doszczętna) cytoredukcja.
Dopuszcza się pozostawienie choroby resztkowej ≤1 cm (optymalna cytoredukcja) ponieważ takie postępowanie również zwiększa odsetek pięcioletnich przeżyć i wydłuża czas do progresji w porównaniu z pacjentkami, u których choroba resztkowa wynosi więcej niż 1 cm.
W przypadku braku możliwości osiągnięcia całkowitej lub optymalnej cytoredukcji zabieg operacyjny powinien ograniczać się jedynie do postępowania paliatywnego polegającego na usunięciu największych zmian nowotworowych oraz odessaniu płynu z jamy otrzewnowej.
Preferowaną metodą postępowania powinna być pierwotna operacja cytoredukcyjna, jeżeli kompletna cytoredukcja wydaje się możliwa przy akceptowalnym ryzyku ciężkich powikłań okołooperacyjnych oraz zgonu.
Interwałowa operacja cytoredukcyjna po chemioterapii neoadjuwantowej jest dopuszczalną, alternatywną metodą postępowania u chorych z chemiowrażliwym typem histopatologicznym raka jajnika, u których nie ma możliwości przeprowadzenia całkowitej lub optymalnej cytoredukcji lub są to chore z grupy ryzyka poważnych powikłań okołooperacyjnych.

Wszystkie pacjentki z zaawansowanym rakiem jajnika wymagają leczenia systemowego.
Karboplatyna (AUC 5-6) z paklitakselem (175 mg/m2) podawanym co 21 dni, w ilości 6 cykli. „Złoty standard”.
W przypadku uczulenia lub przeciwwskazań do stosowania paklitakselu należy rozważyć połączenie karboplatyny z doksorubicyną liposomalną lub docetakselem.
Schemat chemioterapii neoadjuwantowej powinien być oparty o pochodne platyny w połączeniu z taksanami, włączenie bewacyzumabu do schematu chemioterapii neoadjuwantowej może być rozważone.
Leczenie podtrzymujące bewacyzumabem może być rozważone w połączeniu z paklitaksem i karboplatyną oraz w leczeniu podtrzymującym w wybranej grupie wysokiego ryzyka.
Decyzja dotycząca leczenia podtrzymującego powinna być podjęta między innymi w oparciu o wyniki badań molekularnych (obecność mutacji BRCA1/2 oraz zaburzeń homologicznej rekombinacji).
W podejmowaniu decyzji o leczeniu podtrzymującym w zaawansowanym raku jajnika można rozważyć zastosowanie wskaźnika KELIM.
U pacjentek odpowiadających na pochodne platyny (NED, CR, PR w badaniach obrazowych), z zaburzeniami homologicznej rekombinacji (HRD) i dzikim genem BRCA1/2 rekomenduje się leczenie podtrzymujące w oparciu o monoterapię niraparybem lub rucaparibem lub terapię skojarzoną olaparyb-bewacyzumab.
U pacjentek odpowiadających na pochodne platyny (NED, CR, PR w badaniach obrazowych) bez zaburzeń homologicznej rekombinacji (HRD) z obecnością mutacji w genach BRCA1/2, rekomenduje się leczenie podtrzymujące w oparciu o monoterapię olaparybem, niraparybem lub rucaparibem.
U pacjentek odpowiadających na pochodne platyny (NED, CR, PR w badaniach obrazowych) bez zaburzeń homologicznej rekombinacji (HRD) rekomenduje się leczenie podtrzymujące w oparciu o monoterapię niraparybem lub rucaparibem lub bewacyzumabem.